2000 sonrasında emekli olanlara ikili veya üçlü karma sisteme göre emekli aylığı bağlanmaktadır. Aylık hesaplamalarında hangi kanun döneminde çalışma varsa, ilgili dönemlere ilişkin ortalama kazançlar belirlenmekte ve aylık bağlama oranları ile önce tam aylık, sonrasında kısmi aylıklar hesaplanmaktadır.
Kazançların güncellenmesinde farklı kriterler uygulanmaktadır. 2000 öncesi dönem için gösterge sistemi, 2000-Eylül 2008 dönemi için yıllık ortalama kazanç ve Ekim 2008 sonrası dönem için aylık ortalama kazançlar güncellenerek aylığın hesaplanmasına ilişkin temel bilgilere ulaşılmaktadır.
2000-Eylül 2008 döneminde, TÜFE ve GH’nın tamamı çarpılarak prim kazançlarının güncellenmesinde kullanılmaktadır. Ekim 2008 sonrası dönem için güncellenme katsayılarında azalmalar öngören değişikliklere gidildiğinden, aylıklarda ciddi azalmalar görülmektedir. Bunun nedeni; güncellenme katsayısının belirlenmesinde, TÜFE artışının tamamı dikkate alınırken, gelişme hızı (GH) artış oranının tamamı yerine, yüzde 30’u ve artı 1 puan ilave edilmesi ve çarpılması yerine toplanarak sonuca ulaşılmasıdır.
Benzer farklılıklar, aylık bağlama oranlarında da görülmektedir. Örneğin, toplam 7200 güne göre emekli olan bir sigortalının aylığının hesaplanmasında; 2000 öncesi dönem için %70, 2000-Eylül 2008 dönemi için %55, Ekim 2008 sonrası dönem için %40 farklı aylık bağlama oranları kullanılmaktadır.
Görüldüğü gibi, karma sisteme göre üç ayrı kısmi aylık belirlenerek aylık hesaplanması, kendi içinde de eşitsizliğe neden olmaktadır. Ekim 2008 sonrası dönem için aylık kayıpları büyüdüğünden, özellikle 2017 yılından sonra emekli olanların aylıklarına önceki dönemlerde yapılan iyileştirmeler yansıtılmadığından, son beş yılda bağlanan emekli aylıkları giderek küçülmüş ve en az aylık ödemesi ile çözüm aranmaya çalışılmıştır. Prim kazançları ve prim ödeme gün sayılarına göre farklı aylıklar hesaplanırken, 7.500 TL’nin altında kalan emeklilere tek bir ödemenin yapılması, kendi içinde adil olmayan bir uygulama olarak değerlendirilmektedir.
Emekli aylıklarında eşitliğin sağlanması için intibak yapılmalı ve karma sistem yerine tek bir sistem üzerinden emekli aylığı hesaplamaları getirilmeli, %35 olan taban aylık bağlama oranı %70 olarak değiştirilmelidir.
